خانواده‌ قلم اختیار نو
 

متغیر مهمی که به خوشنویس یا طراح حروف کمک می‌کند تا الگوهای خوشنویسی خط عربی را تحلیل کند، نسبت سطح به دور در حروف است. بنا به آنچه که در تعریف «قواعد دوازده‌گانۀ خوشنویسی» نقل شده است، حرکات افقی، عمودی و مایل در حروف مانند (ک) «سطح»، و حرکات مدوّر حول یک محور مانند (ن) «دور» نامیده می‌شوند. خط نسخ به این دلیل که نسبت سطح به دور در حروف آن بیشتر است در قیاس با دیگر خطوط بعد یا منشعب از خود نظیر رقاع، تعلیق و نستعلیق هندسۀ ساده‌تری دارد. از این رو در طراحی قلم به خط عربی، عموماً خط نسخ پایۀ طراحی قرار می‌گیرد و دیگر الگوهای خوشنویسی با میزان دور بیشتر، به دلیل پیچیدگی‌های فُرمی، کمتر مورد توجه طراحان حروف خط عربی قرار می‌گیرند.

حروف در خطوطی نظیر تعلیق، نستعلیق و توابع آنها فُرم‌هایی طبیعی (Organic) دارند. از همین روست که در تعلیم این خطوط به هنرآموزان برخی حروف به شکل جانوران تشبیه می‌شوند. این خصلت فرآیند انتقال این خطوط از قالب خوشنویسی به طراحی حروف را دشوار می‌کند چراکه یافتن هندسۀ پنهان حروف و در نتیجه رسیدن به یک بیان تایپوگرافیک (Typographic) کارآمد، نیاز به شناخت عمیق‌تری از آن خط دارد. خانواده قلم اختیار نو کوششی است برای ترجمۀ خط ناآرام و پویای تعلیق به زبان طراحی حروف؛ اگرچه در فرآیند طراحی از دیگر خطوط نظیر دیوانی و نسخ نیز گرته‌برداری شده است.
 

قلم اختیار نو در مقایسه با قلم اختیار ساده‌تر است، بنابراین برای استفاده‌های معمول نظیر چیدن یک متن یا عناوین بلند کارآمدتر است. در مهندسی فونت (Font Engineering) این قلم نیز تمهیداتی در نظر گرفته شده تا قلم بدون دخالت کاربر به درستی کار کند و مواردی نظیر برخورد نقاط با حروف یا هم‌نشینی نامتوازن حروف روی خط کرسی پیش نیاید. اختیار نو در پنج وزن (Style / Weight) به نام‌های: خفی، کتاب، جادو، مشق و جلی طراحی شده است. نام‌گذاری وزن‌ها یک نام‌گذاری مفهومی است که لزوماً با ارجاع خوشنویسانۀ آنها انطباق ندارد:

اختیار نو - خفی: حروف آن نازک‌ و خطی‌تر (Low Contrast) اند و برای کاربرد نمایشی (Display) یا سبک خوابیده (Oblique) در متن مناسب است.

اختیار نو - کتاب: ضخامت (Thickness) حروف به گونه‌ای در نظر گرفته شده که بتواند در متن‌های بلند به کار گرفته شود.

اختیار نو - جادو: ضخامت بیشتر حروف در وزن جادو نسبت به وزن کتاب، این قلم را برای سرفصل‌نویسی یا عناوین پاراگراف‌های یک متن مناسب می‌کند. قلم جادو در خوشنویسی نیز به قلمی گویند که دانگ* آن میان دانگ‌های کتابت و مشق است و عموماً برای تحریر سرفصل‌ها به کار گرفته می‌شود.

اختیار نو - مشق: وزنی ضخیم از این قلم و مناسب عناوین و کاربردهای نمایشی است.

اختیار نو - جلی: ضخیم‌ترین و بیانگرایانه‌ترین (Expressive) وزن قلم اختیار نو است که برای استفاده در اندازه‌های بزرگ و عناوین کوتاه طراحی شده است. 
 

امید است که قلم اختیار نو امکان تازه‌ای از خط عربی در اختیار کاربران قراردهد و انگیزه‌ای باشد برای طراحان خط عربی که بیشتر به دیگر الگوهای خوشنویسی این خط توجه کنند.

*دانگ یا دُنگ واحد اندازه‌گیری پهنای قلم و برابر با یک نقطه است.